తెలుగు పద్య వృత్తాలు చందస్సు -- మత్తేభం

        తెలుగు పద్య వృత్తాలు  చందస్సు  --  మత్తేభం


ఇది శార్దూలానికి "సహ-వృత్తం". నిజానికి చాలా వృత్తాలు ఇలా జంటగా ఉంటాయి.
           ఒక దాని మొదటి గురువు రెండో దానిలో రెండు లఘువులవుతుంది. 

అందు వల్ల దీని నడక:
"తననా తానన తాన తాన తననా తానాన తానాన నా"
 |________ యతి మైత్రి _____|  14 వ అక్షరం 

ఇంకో రకంగా రాస్తే:
"తక ధిత్తోం  తక  తోం న  తోం న  ధిరనా  తద్ధిక్కు  తద్ధిక్కు తా"
 |______________ యతి మైత్రి ____|  14 వ అక్షరం  

గణ విభజన చేస్తే

  స         భ         ర       న           మ        య        వ
I U U   U I  I  U I  U   I  I  I     U  U U   I  U U   I  U
తననా  తానన  తాన తా  న తన  నా తానా  న తానా  న నా 

టూకీగా:  మత్తేభం పద్యం 4 పాదాలలో
"స భ ర న మ య వ" అనే గణాలు వస్తాయి. 14వ అక్షరంతో యతి మైత్రి. 

ఉదా:
అల వైకుంఠ పురంబులో నగరిలో నా మూల సౌధంబు దా
పల మందార వనాతరామృత సరః ప్రాంతేందు కాంతోపలో 
త్పల పర్యంక రమా వినోది యగు నాపన్న ః ప్రసన్నుండు వి
హ్వల నాగేంద్రము పాహి పాహి యన గుయ్యాలించి సంరంభియై 

(ఈ పద్యం పోతన గారు sorry శ్రీ రాముడే స్వయంగా రాసిన పద్యం "శ్రీమదాంధ్ర మహాభాగవతం" లోని
   గజేంద్ర మోక్షం ఘట్టంలోనిది)